आरोग्यदायी योगासनांचे अनोखे फायदे | Unique benefits of yoga

आरोग्यदायी योगासनांचे माहित नसलेले फायदे 

योग म्हणजे काय?

योग हा फक्त शारीरिक व्यायाम नसून, तो शरीर, मन, आत्मा आणि परमेश्वराशी जोडणारा एक जीवनशैली आहे. "योग" हा शब्द संस्कृतमधील "युज" या धातूपासून निर्माण झाला आहे, ज्याचा अर्थ "एकत्र जुळवणे, जोडणे, संयोग पावणे, एकत्व साधणे, असा या शब्दाचा अर्थ होय. योग म्हणजे मनुष्याचे आत्म्याशी व परमेश्वराशी मीलन होय. पतंजली यांनी योगाला आठ भागांमध्ये विभागले आहे, यामुळे योग अष्टांगयोग म्हणून प्रसिद्ध आहे.

योगाचे महत्त्व:

योग म्हणजे शरीर, मन आणि आत्मा या सर्वांना ईश्वराशी जोडणे होय. योग म्हणजे बुद्धी, मन, भावना आणि संकल्प याचे नियमन होय. योग म्हणजे आत्म्याचे स्थिरत्व होय. योग म्हणजे मनुष्याचे त्याच्या आत्मशक्तीशी मीलन होय.

योगासनांमुळे शरीर तंदुरुस्त राहते, मन शांत होते, आणि आत्म्याचे ज्ञान होते. कुंडलिनी शक्ती जागृत होऊन आरोग्य, आनंद, ज्ञान आणि तृप्ती प्राप्त होते.

आत्मशक्ती म्हणजे कुंडलिनी आणि आरोग्य हीच कुंडलिनीची देणगी होय. कुंडलिनी ही आनंदाची माउली आहे, विश्रांती, तृप्त झोप, पूर्ण अनुभवजन्य विश्वास, ज्ञान यांची जननी होय. योग म्हणजे आपला आत्मा परमेश्वराशी जोडणे होय. सत्य, ईश्वर यांचे ज्ञान प्राप्त करून घेण्याचा मार्ग होय.

योगाची साधना शारीरिक, मानसिक व आध्यात्मिक विकासासाठी महत्त्वाची मानली जाते. 

योगाचे आठ अंग:

1) यम:

योगाचा पहिला टप्पा म्हणजे यम. हे नैतिक मूल्यांचे पालन करण्यावर भर देते, जसे की अहिंसा, सत्य, अस्तेय (चोरी न करणे), ब्रह्मचर्य (स्वसंयम), आणि अपरिग्रह (मोह सोडणे).

2) नियम:

नियम म्हणजे शिस्तबद्ध जीवनशैली. यात शौच (स्वच्छता), संतोष (संतोष), तप (शारीरिक व मानसिक नियंत्रण), स्वाध्याय (आत्मचिंतन) आणि ईश्वरप्रणिधान (ईश्वरावर विश्वास) यांचा समावेश आहे.

3) आसन:

आसन म्हणजे योग्य शरीरभान राखून स्थिर बसण्याची कला. योग्य आसने केल्याने शरीर तंदुरुस्त राहते, पाठीचा कणा ताठ होतो, आणि शरीर व मन शांत राहते.

4) प्राणायाम:

प्राणायाम म्हणजे श्वासावर नियंत्रण. यामुळे शरीरात प्राणशक्तीचा संचार होतो. मन व भावनांवर नियंत्रण मिळवण्यासाठी प्राणायाम महत्त्वाचा ठरतो.

5) प्रत्याहार:

प्रत्याहार म्हणजे इंद्रियांवर ताबा ठेवणे. इंद्रिये बाह्य गोष्टींवर केंद्रित न ठेवता, आत्ममंथनाकडे वळवणे हा प्रत्याहाराचा उद्देश आहे.

6) धारणा:

धारणा म्हणजे मन एकाग्र करणे. कोणत्याही एका गोष्टीवर पूर्ण लक्ष केंद्रित करण्यासाठी धारणा उपयुक्त ठरते.

7) ध्यान:

ध्यान म्हणजे ध्यानमग्न होऊन आत्मा व परमात्म्याशी एकरूप होणे. ध्यानामुळे मन शांत होते आणि शरीर स्थिर राहतं.

8) समाधी:

समाधी ही योगाची अंतिम अवस्था आहे. या अवस्थेत योगी आपल्या आत्म्यात परमात्म्याचे अस्तित्व अनुभवतो. ज्ञानप्राप्तीचा सर्वोच्च टप्पा म्हणून समाधी मानली जाते.

योगाचे आरोग्यासाठी महत्त्व:

शारीरिक आरोग्य:

योगासने केल्याने शरीर निरोगी, लवचिक व तंदुरुस्त राहते. हृदयविकार, मधुमेह, उच्च रक्तदाब यांसारख्या आजारांवर योगाने परिणामकारक उपचार होतो.

मानसिक आरोग्य:

ध्यान व प्राणायामामुळे ताण-तणाव कमी होतो, स्मरणशक्ती वाढते, आणि मन शांत राहते.

आध्यात्मिक विकास:

योगामुळे आत्मशांती प्राप्त होते. आत्मा आणि परमात्म्याशी जोडल्याने जीवन अधिक अर्थपूर्ण व समाधानी वाटते.

अष्टांगयोगाच्या माध्यमातून संपूर्ण आरोग्य:

योगाची सुरुवात यम व नियमांपासून होते, ज्यामुळे व्यक्तीचा जीवनशैलीतील सकारात्मक बदल होतो. आसन आणि प्राणायामामुळे शरीर व मन दोन्ही स्थिर होतात. प्रत्याहार, धारणा, ध्यान व समाधीमुळे आत्मशक्ती जागृत होते आणि व्यक्तीला आनंददायी जीवनाचा अनुभव घेता येतो.

योगाचे फायदे:

शारीरिक फायदे:

• पचनसंस्थेचा कार्यक्षम विकास.
• रोगप्रतिकारशक्ती वाढते.
• शरीर लवचिक व सुदृढ बनते.

मानसिक फायदे:

• चिंता व नैराश्य दूर होते.
• ध्यानामुळे एकाग्रता वाढते.

आध्यात्मिक फायदे:

• आत्मज्ञान प्राप्त होते.
• जीवनात शांती व समाधान प्राप्त होते.

योग: जीवनशैली बदलासाठी एक प्रभावी साधन 

योग हा फक्त व्यायाम नसून, एक जीवनशैली आहे. नियमित योगाभ्यासामुळे जीवनात सकारात्मक बदल घडतो. आधुनिक युगातील ताण-तणावग्रस्त जीवनशैलीत, योग एक समाधानकारक उपाय ठरतो.

हेही वाचा - योगासने करा अन आजार पळवा : जाणून घ्या संपूर्ण माहिती  

निष्कर्ष:

योग म्हणजे संपूर्ण जीवनाचा समतोल राखण्याची एक कला आहे. शरीर, मन आणि आत्म्याचे आरोग्य टिकवण्यासाठी योग अतिशय प्रभावी साधन आहे. योगाच्या नियमित सरावाने आपण आरोग्यदायी, आनंदी व समाधानकारक जीवन जगू शकतो.

योग करा, निरोगी रहा!