ब्लेंडेड मोड कोर्स - STARS प्रकल्प अंतर्गत राज्यातील शिक्षकांना प्रशिक्षण | blended mode course for teachers under stars project

STARS प्रकल्प अंतर्गत राज्यात शिक्षकांसाठी ब्लेंडेड मोड कोर्सची सुरुवात 

शिक्षण क्षेत्रात सातत्यपूर्ण सुधारणा आणि गुणवत्तापूर्ण शिक्षण देण्याच्या उद्देशाने भारत सरकार आणि राज्य सरकार विविध उपक्रम राबवित आहेत. यामध्ये शिक्षकांचे सतत प्रशिक्षण महत्त्वाचे मानले जाते. या प्रशिक्षणाचा एक भाग म्हणजे STARS प्रकल्पांतर्गत ब्लेंडेड मोड कोर्स. 

STARS (Strengthening Teaching-Learning and Results for States) हा प्रकल्प प्राथमिक व माध्यमिक शिक्षकांच्या व्यावसायिक विकासासाठी महत्त्वपूर्ण आहे. यामध्ये डिजिटल आणि फिजिकल प्लॅटफॉर्मचा वापर करून गरजाधिष्ठीत प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित केला जातो, ज्यामुळे शिक्षकांना नवीन तंत्रज्ञान व अध्यापन पद्धतींबाबत समृद्ध अनुभव मिळतो.

 ब्लेंडेड कोर्सची गरज आणि उद्दिष्टे

प्रत्येक शिक्षकाच्या सातत्यपूर्ण व्यावसायिक विकासासाठी विविध विषयांवर आधारित ऑनलाइन आणि ब्लेंडेड कोर्स विकसित करण्यात आले आहेत. या कोर्सचे उद्दिष्टे खालीलप्रमाणे आहेत:

1. व्यावसायिक विकास : 

NEP 2020 नुसार, प्रत्येक शिक्षकाने वर्षातून 50 तासांचे प्रशिक्षण पूर्ण करणे आवश्यक आहे. यासाठी STARS प्रकल्पाने 20 ऑनलाइन व ब्लेंडेड कोर्स तयार केले आहेत.  

2. अध्यापनाची गुणवत्ता वाढवणे : 

मराठी, इंग्रजी, गणित, विज्ञान, आणि सामाजिक विज्ञान यांसारख्या विषयांवरील हे कोर्स शिक्षकांना अध्यापनात नवी पद्धती वापरण्याबाबत मार्गदर्शन करतात.

3. सर्वसमावेशक शिक्षण : 

ब्लेंडेड मोड कोर्स हे विविध माध्यमांमध्ये उपलब्ध असल्यामुळे, राज्यभरातील सर्व शिक्षकांना आपापल्या भाषेत आणि विषयांत शिक्षण घेण्याची संधी मिळते.

STARS प्रकल्प अंतर्गत कोर्सची रचना

हे कोर्स संपूर्णतः ऑनलाइन आणि ब्लेंडेड स्वरूपात तयार करण्यात आले आहेत. ब्लेंडेड कोर्समध्ये ऑनलाइन व्हिडिओ, मूल्यमापन, व प्रत्यक्ष PLC (Professional Learning Communities) सत्रांचा समावेश आहे. कोर्स पूर्ण केल्यानंतर शिक्षकांना राज्यस्तरीय प्रमाणपत्र दिले जाते, ज्याची नोंद सेवा पुस्तकात घेण्यात येते. तसेच, या प्रमाणपत्रांचा शिक्षक पुरस्कारांसाठी विचार केला जातो.

कोर्समध्ये सहभाग कसा घ्यावा?

सर्व प्राथमिक व माध्यमिक शिक्षकांनी हे कोर्स करण्यासाठी DIKSHA प्लॅटफॉर्मवर नोंदणी करावी. कोर्स पूर्ण करण्याची अंतिम तारीख 20 नोव्हेंबर 2024 आहे, त्यामुळे शिक्षकांनी मुदतीत कोर्स पूर्ण करावा. कोर्समध्ये व्हिडिओ पूर्ण पाहिल्यानंतरच मूल्यमापनाची सुविधा उपलब्ध होते.

कोर्स पूर्ण झाल्यावर काय?

कोर्स पूर्ण केल्यानंतर संबंधित BRC/URC स्तरावर एकदिवसीय PLC चे आयोजन केले जाते. यामध्ये शिक्षकांना प्रत्यक्ष प्रशिक्षण दिले जाते आणि कोर्सचा आढावा घेतला जातो. PLC सत्रामध्ये शिक्षकांना आपले प्रश्न मांडण्याची संधी मिळते व प्रत्यक्ष अनुभवातून शिकण्याचा अनुभव मिळतो.

गटसाधन केंद्राची भूमिका

BRC/URC स्तरावर समन्वयक यासाठी महत्वाची भूमिका बजावतात. त्यांना शिक्षकांसोबत संवाद साधून त्यांना कोर्सेसबाबत माहिती देणे आणि नोंदणीसाठी प्रोत्साहित करणे आवश्यक आहे. प्रत्येक विषयासाठी व्हाट्सअप गट तयार करून त्यामार्फत शिक्षकांना मार्गदर्शन व सूचना दिल्या जातात.

जिल्हा शिक्षण व प्रशिक्षण संस्था (DIET) ची जबाबदारी

जिल्हास्तरीय शिक्षण संस्थेने प्रत्येक तालुक्यातील शिक्षकांना कोर्सेसची माहिती देणे, त्यांची नोंदणी सुनिश्चित करणे, आणि तालुकास्तरीय PLC सत्रांचे आयोजन करणे हे काम करायचे आहे. यासह, DIET स्तरावर नियमित आढावा घेऊन शिक्षकांना मार्गदर्शन करणे देखील आवश्यक आहे.

 शिक्षकांना मिळणारे फायदे

1. सीपीडी तासांची पूर्तता : 

कोर्स पूर्ण केल्यानंतर शिक्षकांना 50 तासांपैकी 10 तास मान्य केले जातात.

2. व्यावसायिक सक्षमता : 

नवीन तंत्रज्ञान व अध्यापनाच्या आधुनिक पद्धतींबाबत शिक्षक अधिक सक्षम होतात.

3. प्रमाणपत्र : 

कोर्स पूर्ण केल्यानंतर शिक्षकांना राज्यस्तरीय प्रमाणपत्र दिले जाते, ज्याचा लाभ शिक्षक पुरस्कारांसाठी होऊ शकतो.

 सारांश 

STARS प्रकल्प अंतर्गत ब्लेंडेड मोड कोर्सेस हे शिक्षकांच्या व्यावसायिक विकासासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. या कोर्सच्या माध्यमातून शिक्षकांना नव्या तंत्रज्ञानाशी जुळवून घेण्याची आणि अध्यापन कौशल्ये वाढवण्याची संधी मिळते. तसेच, राज्यातील शैक्षणिक गुणवत्ता वाढवण्याच्या दृष्टीने हा एक मोठा उपक्रम आहे. त्यामुळे, सर्व शिक्षकांनी या कोर्समध्ये सहभागी होऊन आपल्या व्यावसायिक विकासात योगदान द्यावे.

कोर्सेसची नोंदणी कशी करावी?

STARS प्रकल्प अंतर्गत ब्लेंडेड मोड कोर्सेसची नोंदणी करण्यासाठी खालील प्रक्रिया पाळावी :

1. DIKSHA प्लॅटफॉर्मवर लॉगिन करा :

   - सर्वप्रथम, [DIKSHA अॅप](https://diksha.gov.in/) किंवा वेबसाइटला भेट द्या.

   - आपले ईमेल आयडी किंवा फोन नंबरचा वापर करून लॉगिन करा. जर खाते नसेल, तर "साइन अप" पर्याय वापरून नवीन खाते तयार करा.

2. कोर्स शोधा :

   - लॉगिन केल्यानंतर, सर्च बारमध्ये "STARS प्रकल्प अंतर्गत ब्लेंडेड मोड कोर्सेस" असे टाइप करा.

   - आपल्या विषयानुसार कोर्स निवडा. (उदा. मराठी, गणित, विज्ञान इत्यादी).

3. नोंदणी करा :

   - कोर्सच्या पानावर गेल्यावर, "Enroll" किंवा "Join Course" बटणावर क्लिक करा.

   - यानंतर, कोर्सच्या सामग्रीशी संबंधित व्हिडिओ आणि अभ्यासक्रम आपल्याला दिसतील.

 4. कोर्स सामग्री अभ्यासा :

   - सर्व व्हिडिओ पूर्ण पाहा, कारण मूल्यमापनासाठी व्हिडिओ पाहणे आवश्यक आहे.

   - प्रत्येक कोर्ससाठी 5 तासांच्या व्हिडिओसह प्रश्नोत्तरे आणि अंतिम मूल्यमापन दिलेले असतात.

5. कोर्स पूर्ण करा :

   - कोर्समधील सर्व मॉड्यूल पूर्ण केल्यानंतर मूल्यमापनाचे प्रश्न सोडवा.

   - कोर्स पूर्ण झाल्यावर आपल्याला प्रमाणपत्र प्राप्त होईल.

6. PLC सत्रात सहभागी व्हा :

   - कोर्स पूर्ण केल्यानंतर, संबंधित BRC/URC स्तरावर PLC (Professional Learning Communities) सत्राचे आयोजन केले जाईल. या सत्रात एकदिवशीय प्रशिक्षण घेतल्यावर अंतिम प्रमाणपत्र मिळेल.

7. प्रमाणपत्राची नोंद :

   - प्रमाणपत्राची नोंद आपल्या सेवापुस्तकात घेतली जाईल, ज्याचा फायदा पुढील व्यावसायिक विकास व पुरस्कारांसाठी होऊ शकतो.

महत्त्वाचे :

   - कोर्ससाठी कोणतीही मुदतवाढ दिली जाणार नाही, त्यामुळे शिक्षकांनी दिलेल्या वेळेत कोर्स पूर्ण करणे आवश्यक आहे.

   - एकावेळी एकच कोर्ससाठी नोंदणी करता येईल.

याप्रमाणे, सर्व शिक्षकांनी STARS प्रकल्पांतर्गत उपलब्ध कोर्ससाठी नोंदणी करून आपल्या व्यावसायिक विकासात योगदान द्यावे.

प्रमाणपत्राचे फायदे काय?

STARS प्रकल्प अंतर्गत ब्लेंडेड मोड कोर्स पूर्ण केल्यानंतर मिळणाऱ्या प्रमाणपत्राचे खालील फायदे आहेत :

1. सातत्यपूर्ण व्यावसायिक विकास (CPD) तासांची पूर्तता :

   - NEP 2020 च्या निर्देशानुसार, प्रत्येक शिक्षकाला दरवर्षी 50 तासांचे सतत शिक्षण पूर्ण करणे आवश्यक आहे. या कोर्सचे प्रमाणपत्र घेतल्यावर 10 CPD तास मान्य केले जातील, जे वार्षिक आवश्यकता पूर्ण करण्यास मदत करतात.

2. प्रमाणपत्राची नोंद सेवा पुस्तकात :

   - कोर्स पूर्ण केल्यानंतर मिळणारे प्रमाणपत्र सेवापुस्तकात नोंदवले जाते, ज्यामुळे शिक्षकांच्या व्यावसायिक प्रगतीचा आलेख तयार होतो. यामुळे त्यांना त्यांच्या सेवेमध्ये प्रोत्साहन आणि बढती मिळण्याची शक्यता वाढते.

3. शिक्षक पुरस्कारांसाठी ग्राह्यता :

   - हे प्रमाणपत्र राज्यस्तरीय, राष्ट्रीयस्तरीय आणि जिल्हास्तरीय शिक्षक पुरस्कारांसाठी पात्र ठरण्यासाठी आवश्यक आहे. त्यामुळे शिक्षकांना आपल्या कामगिरीच्या आधारावर मान्यता मिळवण्याची संधी मिळते.

4. व्यावसायिक प्रगती आणि अध्यापनातील सक्षमता :

   - प्रमाणपत्र प्राप्त केलेल्या शिक्षकांना त्यांच्या व्यावसायिक शिक्षणाचा फायदा होतो, ज्यामुळे त्यांच्या अध्यापन कौशल्यात सुधारणा होते. नवीन तंत्रज्ञान, अध्यापन पद्धती आणि तत्त्वज्ञान शिकल्याने ते अधिक सक्षमी बनतात.

5. PLC सत्रात सहभागाची नोंद :

   - कोर्स पूर्ण करून PLC (Professional Learning Communities) सत्रात सहभाग घेतल्याने, शिक्षकांच्या समूह अभ्यास व अनुभवाधारित शिक्षणाची नोंद होते, ज्यामुळे त्यांच्या व्यावसायिकतेत सुधारणा होते.

6. प्रशासकीय व अन्य जबाबदाऱ्या :

   - प्रमाणपत्र मिळाल्याने, शिक्षकांना पुढील प्रशासकीय जबाबदाऱ्या मिळण्याची संधी वाढते, जसे की शाळा प्रमुखपदी नियुक्ती किंवा इतर शैक्षणिक उपक्रमांचे नेतृत्व करणे.

7. प्रभावी अध्यापनासाठी तंत्रज्ञानाची जाण :

   - प्रमाणपत्राद्वारे शिक्षकांना आधुनिक तंत्रज्ञान आणि डिजिटल साधनांचा वापर करून अधिक प्रभावी अध्यापन कसे करावे याबद्दल सखोल ज्ञान मिळते.

हे सर्व फायदे शिक्षकांना त्यांच्या व्यावसायिक आणि व्यक्तिगत प्रगतीसाठी उपयुक्त ठरतात, तसेच शाळेतील शैक्षणिक गुणवत्ता वाढवण्यास मदत करतात.

अधिक माहितीसाठी SCERT Pune यांचे पत्र सोबत देत आहोत --